Giải pháp giúp nâng cao chất lượng dạy vận động theo nhạc cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi

Âm nhạc là giai điệu, âm sắc, cường độ, nhịp độ, hòa âm, tiết tấu,… diễn ra cùng với thời gian, nó thu hút, hấp dẫn, làm thỏa mãn nhu cầu tình cảm của trẻ.

Giáo dục âm nhạc còn là phương tiện nâng cao khả năng trí tuệ, phát triển thể chất, giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, củng cố kiến thức trẻ qua học tập, vui chơi. Quá trình trẻ tiếp xúc và hoạt động âm nhạc như học hát, nghe hát, vận động theo nhạc, chơi trò chơi âm nhạc… sẽ hình thành ở trẻ những yếu tố của một nhân cách phát triển toàn diện, hài hoà, là sự phát triển về thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể lực. Với việc dạy trẻ vận động theo nhạc, giáo viên cần lựa chọn các loại vận động phù hợp với lứa tuổi của trẻ và phải thực hiện làm mẫu chuẩn động tác để giúp trẻ thực hiện chính xác các vận động phù hợp với giai điệu, bên cạnh đó, còn giúp trẻ tập phối hợp các động tác đi lại vững vàng mà nhờ đó, tất cả những vận động của tay chân, thân mình nhờ có sự phụ hoạ âm nhạc trở nên chính xác, nhịp nhàng hơn. Vận động theo nhạc tạo cho trẻ sự hoạt bát, nhanh nhẹn, có tư thế đẹp, duyên dáng. Thực tế giáo dục âm nhạc ở độ tuổi mầm non cho thấy, khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ không thể tự phát triển, mà cần phải trải phải qua một quá trình: học – chơi – tiếp xúc thường xuyên, liên tục. Giáo viên cần cho trẻ làm quen với âm nhạc mọi lúc mọi nơi, trong tất cả các hoạt động học khác cũng có thể tích hợp vận động theo nhạc, phù hợp với tiết học để giúp trẻ vừa học vừa rèn luyện vận động âm nhạc thường xuyên. Không chỉ học ở trường, giáo viên có thể phối hợp với phụ huynh cho bé rèn luyện thêm ở nhà, bởi sự phát triển của trẻ chỉ ở trường là không đủ, mà cần có sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường. Việc tạo môi trường âm nhạc và các cuộc thi âm nhạc, cũng như tổ chức các ngày lễ, ngày hội cũng giúp trẻ thêm hứng thú với vận động theo nhạc và trẻ sẽ mạnh dạn, tự tin tham gia vào các hoạt động âm nhạc, thích biểu diễn và say mê vận động.

* Tình trạng giải pháp đã biết:

Âm nhạc bằng những ngôn ngữ riêng là giai điệu âm sắc trường độ hoà âm tiết tấu cùng với thời gian đã thu hút hấp dẫn làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ. Âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức xung quanh phát triển lời nói quan hệ trong giao tiếp trao đổi tình cảm Đối với trẻ âm nhạc là thế giới kỳ diệu đầy cảm xúc. Trẻ có thể tiếp nhận âm nhạc ngay từ trong nôi. Trẻ mầm non dễ xúc cảm vốn ngây thơ trong sáng nên tiếp xúc với âm nhạc là một điều không thể thiếu. Vận động theo nhạc giáo dục nhịp điệu cho trẻ bằng sự vận động của cơ thể, phù hợp với tính năng động của trẻ. Trẻ 4-5 tuổi biết chuyên động nhịp nhàng theo tính chất của nhạc, thay đổi bước chuyển động theo điệu nhạc, từ tốc độ nhẹ nhàng, có thể chuyển sang tốc độ nhanh hơn. Trẻ có thể sử dụng các nhạc cụ như phách tre, xắc xô, trống đệm theo nhịp điệu tiết tấu chậm. Thế giới âm thanh muôn mầu không ngừng chuyển động tạo điều kiện cho trẻ phát triển các chức năng tâm lý năng lực hoạt động và sự hiểu biết của trẻ.

          * Ưu điểm:  

– Lớp học luôn được sự quan tâm của BGH nhà trường đầu tư cơ sở vật chất mua sắm đầy đủ đồ dùng và dụng cụ âm nhạc: như phách, trống, đàn organ, ti vi, đầu đĩa, màn hình chiếu…

– Hầu hết các giáo viên có trình độ đào tạo trên chuẩn, được đào tạo kỹ lưỡng, vì thế mà các giáo viên ở lớp nắm vững phương pháp, có khả năng âm nhạc và giọng hát tốt.

– Ban giám hiệu nhà trường quan tâm luôn tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên có đủ phương tiện để chăm sóc và dạy trẻ như bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, dự giờ, thao giảng và học hỏi bạn bè đồng nghiệp.

– Giáo viên có kế hoạch chương trình ngay từ đầu năm học.

– Phụ huynh luôn ủng hộ các phong trào văn nghệ hay các hoạt động chung ở lớp, luôn mong muốn con em mình vui tươi,yêu thích hoạt động âm nhạc.

*Hạn chế:

– Đầu năm học có khoảng hơn 50% là trẻ chưa học qua lớp mầm nên trẻ còn thiếu tự tin với các hoạt động âm nhạc, đặc biệt là khi đứng trước nhiều người.

– Khả năng âm nhạc của trẻ còn yếu và không đồng đều, gây ảnh hưởng đến việc dạy của giáo viên.

– Đa số phụ huynh làm nghề nông nên đối với việc học tập của trẻ chưa được quan tâm đúng mức, nhiều phụ huynh chưa năm được phương pháp chăm sóc giáo dục trẻ nên việc phối hợp giữa giáo viên và gia đình chưa đem lại hiệu quả cao.

Là 1 giáo viên trẻ, có nhiệt huyết với nghề, có khả năng âm nhạc tốt, tôi đã luôn bâng khuâng, trăn trở đặt ra các câu hỏi: “ Làm thế nào ? Làm gì?…” để nâng cao chất lượng vận động theo nhạc cho trẻ mẫu giáo nhỡ 4 – 5 tuổi tại lớp mình phụ trách. Sau một thời gian nghiên cứu, tìm tòi, áp dụng các biện pháp hữu hiệu, khả năng vận động theo nhạc của trẻ lớp tôi đã được nâng cao rõ rệt. Vì vậy tôi mạnh dạn được xin phép trao đổi với các chị em đồng nghiệp dưới dạng đề tài sáng kiến kinh nghiệm là “Giải pháp giúp nâng cao chất lượng dạy vận động theo nhạc cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi ở trường mẫu giáo Bình Minh, huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang”.

* Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến:

– Mục đích của giải pháp: Đánh giá được thực trạng khả năng vận động theo nhạc của trẻ, từ đó tìm ra biện pháp giúp trẻ 4-5 tuổi nâng cao khả năng vận động theo nhạc.

– Nội dung giải pháp: Trong hoạt động giáo dục âm nhạc thì âm nhạc đóng vai trò chủ đạo, còn vận động theo nhạc là công cụ thể hiện hình tượng âm nhạc. Vận động theo nhạc là hoạt động phối hợp giữa các bài hát mầm non và các động tác của cơ thể, giúp trẻ phát triển cảm giác, nhịp điệu, sự khéo léo, khả năng phản ứng nhanh. Tuy nhiên, do trẻ chưa qua lớp mầm, chưa tiếp xúc nhiều với âm nhạc nên khi được hướng dẫn vận động theo nhạc trẻ còn nhút nhát, không dám thể hiện, kỹ năng vận động theo nhạc còn yêu, chưa phân biệt được sự khác nhau của các vận động theo nhạc. Trước thực trạng đó, tôi luôn trăn trở và nghiên cứu một số biện pháp như sau:

Giải pháp 1: Lựa chọn loại hình vận động và xây dựng các động tác vận động phù hợp

Vận động là công cụ để giúp trẻ thể hiện bài hát do đó với mỗi bản nhạc hay bài hát mang đến cho trẻ, tôi cùng trẻ phân tích nội dung, giai điệu, cấu trúc của bài hát để lựa chọn loại hình vận động phù hợp. Với những bài hát rõ nhịp, phách, có giai điệu tươi vui, có cấu trúc cân đối tôi có thể lựa chọn hình thức vận động theo nhịp, phách, hoặc các loại hình tiết tấu. Còn với những bài hát có hình tượng nghệ thuật đẹp, có giai điệu tình cảm tha thiết, tôi lựa chọn hình thức múa. Những đoạn nhạc, những bài hát sôi động tôi có thể cho trẻ tập những bài thể dục nhịp điệu hay các động tác Orebic khoẻ khoắn. Sau khi lựa chọn hình thức vận động, tôi cùng trẻ xây dựng các động tác cụ thể phù hợp. Việc lựa chọn loại hình vận động và các động tác phù hợp với tính chất âm nhạc sẽ giúp cho quá trình lĩnh hội các kỹ năng vận động của trẻ sẽ thuận lợi hơn, mang lại hiệu quả cao hơn.

Khi dạy trẻ các hoạt động âm nhạc thì không nên gò bó áp đặt trẻ phải theo khuôn thép mẫu mà phải cho trẻ làm quen với nội dung xúc cảm âm nhạc, gợi cho trẻ hứng thú với giai điệu vui tươi và nhúng nhảy theo nhịp điệu của bài hát.

Giải pháp 2: Tạo môi trường âm nhạc. Tận dụng môi trường âm nhạc ở mọi lúc, mọi nơi cho trẻ vận động theo nhạc.

Thực tế giáo dục âm nhạc ở độ tuổi mầm non cho thấy, khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ không thể tự phát triển. Mà cần phải trải phải qua một quá trình: Học – chơi – tiếp xúc thường xuyên, liên tục. Cần cho trẻ làm quen với vận động theo nhạc mọi lúc mọi nơi.

Do đặc điểm của trẻ mầm non là yêu thích cái đẹp, những màu sắc sặc sỡ, mới lạ. Để tiến hành hoạt động âm nhạc cần tạo ra môi trường âm nhạc gây hứng thú cho trẻ. Tạo một sân khấu mini trong lớp với những dụng cụ được bày trí như đàn, phách tre, song loan, micro, loa bluetooth, trống,.. để trẻ có thêm hứng thú để tự do ca hát, nhảy múa, vừa kích thích trẻ ca múa, vừa giúp trẻ làm quen với việc đứng trên sân khấu, tự tin thể hiện bản thân mình.

Việc trang trí lớp học sao cho tự nhiên, biến không gian lớp học trở nên gần gũi, thân thiện, có ý nghĩa giáo dục, tạo được hứng thú cho trẻ là việc làm không phải dễ. Việc tạo cảnh quan thân thiện, hấp dẫn đối với trẻ có tác dụng giúp trẻ đạt được các mục tiêu giáo dục. Để tiến hành hoạt động âm nhạc cần tạo ra một môi trường âm nhạc là rất cần thiết. Vì vậy giáo viên cố gắng tạo nhiều đồ dùng, đồ chơi đẹp, hấp dẫn trang trí xung quanh lớp để trẻ có điều kiện để thể hiện khả năng âm nhạc của mình, trẻ có thể làm quen, ôn luyện, củng cố và vận dụng phát triển những kỹ năng âm nhạc qua các trò chơi, các hoạt động sáng tạo làm phát triển khả năng sáng tạo của trẻ. Trong mọi hoạt động học, giáo viên đều có thể tích hợp với vận động theo nhạc. Căn cứ vào những bài đã học, những bài chưa học theo từng chủ đề, chủ điểm của bài dạy để có hướng tích hợp phù hợp nhất. Mọi tiết học đều có thể tích hợp vận động theo nhạc. Ngoài việc ôn lại kiến thức cũ, làm quen kiến thức mới còn giúp cho giờ học nhẹ nhàng, hấp dẫn hơn.

Giải pháp 3: Làm mẫu chuẩn vận động theo nhạc và có sáng tạo

Để trẻ thực hiện đúng, chính xác và dễ dàng tiếp nhận các động tác, giáo viên thực hiện lại cho trẻ quan sát kết hợp dùng lời phân tích, giải thích những động tác khó, đòi hỏi tính nghệ thuật. Với việc chính xác hoá động tác bằng cách phân tích và giải thích giúp trẻ nắm vững các kỹ năng vận động, khắc sâu ấn tượng, nhận biết một cách xúc cảm các động tác, bài múa, góp phần nâng cao khả năng vận động theo nhạc cho trẻ. Tạo sự hứng thú cho trẻ trong quá trình vận động theo nhạc. Vận động theo nhạc là quá trình trẻ thực hành, trải nghiệm và cảm thụ nghệ thuật. Để quá trình vận động không bị đơn điệu, gây mệt mỏi và sự chán nản cho trẻ, giáo viên có thể tổ chức cho trẻ thực hiện vận động dưới nhiều hình thức thi đua có lồng yếu tố vui chơi. Ví dụ như khi cho trẻ thực hiện vận động theo tiết tấu phối hợp bài hát “Cả nhà thương nhau”, giáo viên tổ chức cuộc thi tài giữa các nhóm nghệ sĩ: nhóm nghệ sĩ trống, nhóm nghệ sĩ đàn ghi ta… và thi đua giữa các tổ . Sau đó cho trẻ bình chọn nghệ sĩ xuất sắc nhất. Qua việc tổ chức thi đua sôi động như vậy, trẻ rất hứng thú vận động và rất mạnh dạn tự tin thể hiện khả năng của mình. Ngoài các dụng cụ âm nhạc do nhà trường cung cấp, giáo viên sử dụng các loại dụng cụ do tự làm từ lon bia, gáo dừa, thanh tre….cùng với những chiếc mũ âm nhạc xinh xắn tạo không khí âm nhạc sôi động. Với những bài múa, thể dục nhịp điệu có thể sử dụng một số dụng cụ phù hợp với lời bài hát, hình tượng âm nhạc trong bài như lựa chọn trang phục, các vòng tay, dây hoa, vải lụa, bông tay, nơ… Việc sử dụng hợp lý các dụng cụ âm nhạc trong quá trình trẻ vận động làm tăng hứng thú, phát huy tính tích cực vận động của trẻ, từ đó nâng cao hiệu quả của quá trình vận động.

          Làm mẫu là biện pháp quan trọng nhằm mục đích cho trẻ tri giác toàn vẹn (Tri giác âm nhạc và vận động trong một khối thống nhất). Dạy trẻ vỗ tay hoặc sử dụng đồ chơi âm nhạc gõ đệm theo bài hát cũng có nhiều cách dạy. Giáo viên cần căn cứ vào loại nhịp, cấu trúc hình tiết tấu của bài hát để chọn hình thức vỗ tay, gõ đệm và cách dạy cho phù hợp.

          Do trẻ học thông qua bắt chước nên giáo viên cần làm mẫu nhiều lần, có thể trẻ không thể bắt chước giống giáo viên nhưng những gì nghe nhìn qua mẫu sẽ giúp trẻ ghi nhớ có chủ định, trẻ có thể múa sáng tạo theo những gì trẻ cảm nhận về giai điệu bài hát.

Tùy vào hình thức vận động theo nhạc như gõ đệm, vỗ tay theo tiết tấu, múa minh họa,.. cô cần chú ý tới đội hình của trẻ, sao cho tất cả các trẻ dễ dàng quan sát cô làm mẫu.

Giải pháp 4: Tăng cường luyện tập vận động theo nhạc cho trẻ

Vận động theo nhạc là hoạt động mang tính sáng tạo nên trước khi định hướng các động tác vận động, giáo viên thường tạo cơ hội cho trẻ được bộc lộ khả năng sáng tạo của mình và cho trẻ thực hiện thử. Với những bài vận động theo nhịp, phách, tiết tấu trẻ đã biết, giáo viên có thể để cho trẻ nhớ lại hình thức vận động và thực hiện thử ghép vào lời hát. Sau đó chính xác lại bằng cách thực hiện động tác cho trẻ quan sát kết hợp với lời giải thích ngắn gọn giúp trẻ nắm vững kỹ năng vận động. Chẳng hạn như khi cho trẻ vận động bài hát “Múa cho mẹ xem” giáo viên cho trẻ suy nghĩ một vài động tác theo ý của mình và cho một đến hai trẻ thực hiện thử. Sau đó cùng trẻ nhận xét, đánh giá xem động tác đó có phù hợp với lời hát và tính chất nhạc không. Nếu phù hợp giáo viên có thể lựa chọn động tác đó của trẻ cùng với những động tác giáo viên định hướng để tổng hợp thành một hệ thống các động tác liên hoàn theo bài hát.

Cũng như học hát thì vận động theo nhạc trẻ cũng cần phải bắt chước và luyện tập lặp đi lặp lại nhiều lần các động tác thì trẻ mới có thể múa hoàn chỉnh một bài hát một cách hoàn thiện.

Chỉ dẫn trẻ thực hiện các động tác cùng với âm nhạc, chỉ dẫn trẻ chi tiết từng câu hát tương ứng với động tác như thế nào, đồng thời khuyến khích trẻ tự luyện tập để củng cố khả năng ghi nhớ của trẻ.

Sửa chữa ngay những động tác múa chưa đúng của trẻ, để tránh việc trẻ tập động tác sai nhiều lần sẽ khó sửa.

Giải pháp 5: Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy.

Ứng dụng công nghệ thông tin vào việc giảng dạy trẻ làm đa dạng hoá hình thức dạy học giúp trẻ được thay đổi không khí mới, hấp dẫn, trong giờ học, tạo cho  trẻ niềm hứng thú, hăng say tích cực tham gia vào hoạt động, làm cho hiệu quả giáo dục cao. Đặc biêt giúp  giảm bớt đồ dùng không cần thiết, giảm bớt sức lao động của giáo viên và giảm bớt chi phí. Thay vì in tranh màu để dạy trẻ thì giáo viên có thể sử dụng trình chiếu power point cho trẻ quan sát trên tivi, chỉ với một thay đổi nhỏ, từ đồ dùng truyến thống sang đồ dùng công nghệ đã gây hứng thú hơn cho trẻ với hoạt động học, đặc biệt là hoạt động âm nhạc.

Ứng  dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy như vậy, tôi thấy các cháu thích thú khi được thay đổi không khí, có ý thức, say sưa và tích cực vào vận động theo nhạc.

Giải pháp 6: Phối hợp với phụ huynh để rèn luyện và phát triển kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ

Việc phát triển toàn diện cho trẻ nói chung và việc giáo dục âm nhạc nói riêng phải được phối hợp đồng bộ, nghĩa là phải có sự hợp tác giữa nhà trường, giáo viên và gia đình. Chính vì vậy, giáo viên cần vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu để làm các dụng cụ âm nhạc cho trẻ như thùng giấy, vỏ chai, vỏ lon, dụng cụ hóa trang,… để tự tạo trang phục, đạo cụ phục vụ các hoạt động âm nhạc của trẻ.

Cùng với nhà trường, thì gia đình là một môi trường giáo dục có tác dụng mạnh mẽ đối với việc rèn luyện và phát huy năng khiếu âm nhạc của trẻ, đặc biệt là khả năng vận động theo nhạc. Giáo viên trao đổi với phụ huynh những biện pháp hoặc những video cô làm mẫu động tác để phụ huynh có thể vận động cùng trẻ ở nhà.

Giải pháp 7: Thường xuyên tổ chức các ngày hội, ngày lễ, cuộc thi về âm nhạc cho trẻ tham gia.

Giáo viên nên tổ chức các cuộc thi âm nhạc tại lớp. Có đàn, dụng cụ âm nhạc cho các cháu biểu diễn giống như một chương trình văn nghệ, cho trẻ đóng các vai: Ban nhạc, nhạc công, ca sĩ… giáo viên chuẩn bị phần quà cho những trẻ đạt giải. Điều này giúp trẻ hào hứng, mạnh dạn, tự tin hơn.

 Trong trường mầm non thường tổ chức các ngày hội , ngày lễ, các hội thi, hội diễn, đây cũng là những cơ hội để trẻ thể hiện khả năng vận động theo nhạc của mình. Trẻ có thể tham gia các tiết mục múa, orebic, các bài thể dục nhịp điệu với những động tác đòi hỏi có tính nghệ thuật. Việc biểu diễn các tiết mục này trong các ngày lễ, hội giúp trẻ mạnh dạn, tự tin, tạo cho trẻ niềm vui, những cảm xúc mạnh mẽ, tăng cường khả năng cảm thụ âm nhạc và góp phần năng cao kỹ năng vận động theo nhạc của trẻ. Ngoài ra giáo viên có thể tạo điều kiện cho trẻ được xem các tiết mục múa, orebic, thể dục nhịp điệu trong các chương trình thiếu nhi qua băng đĩa. Bằng hình thức này giúp trẻ được học hỏi thêm nhiều kỹ năng vận động theo nhạc mang tính nghệ thuật, tích luỹ thêm vốn kỹ năng vận động của trẻ, giúp trẻ biết so sánh, lựa chọn vẻ đẹp của các động tác vận động. Phát triển năng khiếu vận động theo nhạc của trẻ. Mỗi trẻ là một cá thể riêng biệt với các đặc điểm tâm sinh lý khác nhau, do đó khả năng vận động theo nhạc của từng trẻ khác nhau.