Giải pháp tổ chức hoạt động giáo dục nhằm hình thành ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ lớp Lá 3

Ngày nay, giáo dục bảo vệ môi trường đã trở thành một nhiệm vụ quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ ở các trường học và được quan tâm ngay từ bậc học đầu tiên: “Giáo dục mầm non”. Giáo dục bảo vệ môi trường là hình thành cho trẻ có thói quen biết sắp xếp đồ dùng, đồ chơi trong lớp và ngoài trời gọn gàng ngăn nắp, biết bỏ rác đúng nơi qui định, biết chăm sóc cây xanh và chăm sóc con vật nuôi, hình thành cho trẻ có thái độ thiện cảm bảo vệ môi trường, biết được hành vi xấu như vứt rác bừa bãi nơi công cộng, vẽ bẩn lên tường, dẫm đạp lên cây xanh… Lồng ghép tích hợp giáo dục trẻ ở nhiều chủ đề để trẻ ý thức được việc làm của mình tác động đến môi trường ở nhiều khía cạnh khác nhau. Tận dụng những nguyên vật liệu mở, vật liệu tái chế để thu hút trẻ vào hoạt động đồng thời giáo dục kiến thức bảo vệ môi trường cho trẻ đạt hiệu quả hơn. Bên cạnh đó giúp cho các bậc phụ huynh và cộng đồng có kiến thức cơ bản về giáo dục bảo vệ môi trường và tích cực tham gia vào các hoạt động làm “Xanh – sạch – đẹp” cho đất nước và cho thế hệ mai sau.

1. Tình trạng giải pháp đã biết

Cuộc sống phát triển ngày càng hiện đại, đời sống vật chất tinh thần của chúng ta ngày càng được cải thiện, tuy nhiên đối lập với đó là tình trạng ô nhiễm môi trường có những diễn biến phức tạp. Giáo dục trẻ bảo vệ môi trườngchính là điều cấp thiết, hướng đến một môi trường “Xanh- sạch- đẹp- an toàn” cho chính các em. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường là sự thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con người. Nếu trẻ em sớm được hình thành nhận thức về bảo vệ môi trường, chắc chắn tình trạng ô nhiễm môi trường sẽ được cải thiện. Giáo dục môi trường cho trẻ mầm non còn giúp trẻ sớm nhận biết được những thứ xung quanh và vai trò của chúng đối với cuộc sống hàng ngày. Đây là nhiệm vụ cần có chiến lược và kế hoạch cụ thể để phát triển toàn diện nhân cách của trẻ. Không ai có thể truyền đạt và truyền thụ hiệu quả bằng trực tiếp cùng với trẻ qua việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường được lồng ghép vào các hoạt động hàng ngày để trẻ có thể vừa học vừa chơi, vừa tiếp thu được kiến thức một cách hiệu quả nhất.

Vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Giải pháp tổ chức hoạt động học nhằm hình thành ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ lớp Lá 3 tại trường Mẫu giáo Bình Minh, huyện Vĩnh Thuận, tỉnh Kiên Giang” để nghiên cứu và thực hiện, góp phần cải thiện môi trường một cách tốt nhất.

* Ưu điểm:

– Ban giám hiệu nhà trường luôn quam tâm chỉ đạo giáo viên thường xuyên vệ sinh môi trường trong và ngoài lớp học sạch, đẹp.

– Bản thân có đạt chuẩn trình độ chuyên môn, luôn nhiệt huyết với nghề, thường xuyên trau dồi kiến thức chuyên môn để giáo dục trẻ một cách hiệu quả nhất khi cần.

– Bản thân luôn chú trọng giáo dục sức khỏe, nâng cao ý thức bảo về môi trường để trẻ phát triển một cách toàn diện.

–  Được sự quan tâm và sự ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh. Đa số phụ huynh đều quan tâm chăm sóc giáo dục con nên rất thuận lợi trong việc tuyên truyền kết hợp giáo dục giữa gia đình và nhà trường.

* Hạn chế:

           – Việc lồng ghép bảo vệ môi trường vào một số hoạt động giáo dục chưa thật sự được chú trọng, trẻ chưa được quan sát, tiếp cận, làm các trải nghiệm thực tiễn.

          – Ở lớp, tôi nhận thấy có một số phụ huynh chưa quan tâm đến vấn đề môi trường của trường/lớp, gia đình.

         – Trẻ chưa tích cực tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường như: vệ sinh thân thể, sắp xếp đồ dùng đồ chơi, giữ gìn lớp học sạch sẽ, chăm sóc cây, thu gom lá, rác thải ngoài sân trường.

2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến:

– Mục đích của giải pháp: Tìm ra một số biện pháp nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ 5 – 6 tuổi trong trường mầm non, giúp các bé hiểu rõ hơn về môi trường sống, những thứ bao quanh con người và cách bảo vệ các nhân tố đó bền vững. Khi đã hiểu về bản chất của sự vật, sự việc thì bé sẽ có ý thức để bảo vệ, từ đó hình thành cho trẻ ý thức tốt trong việc bảo vệ môi trường, có thói quen và hành vi đúng để bảo vệ, tích cực tham gia các hoạt động trải nghiệm.

– Nội dung giải pháp: Giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ mầm non là cung cấp những kiến thức sơ đẳng, cơ bản phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ nhằm tạo ra thái độ và hành vi đúng đắn của trẻ đối với môi trường, biết tiết kiệm tài nguyên, giữ gìn và bảo vệ môi trường xung quanh mình. Muốn làm được điều đó thì trước hết chúng ta phải xây dựng cho trẻ tự ý thức về vệ sinh và biết bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày, nhằm hình thành cho trẻ kỹ năng, thói quen tốt về bảo vệ môi trường. Bản thân tôi đã tìm ra các giải pháp tổ chức hoạt động học nhằm hình thành ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ như sau:

Giải pháp 1. Xây dựng kế hoạch và lồng ghép vào các hoạt động chủ đề và mọi lúc mọi nơi.

          Để cung cấp lượng kiến thức này tôi đã chuẩn bị các hình ảnh, video, học liệu về môi trường. Thông qua các hoạt động đón, trả trẻ, hoạt động chiều, trò chuyện các kiến thức về môi trường được truyền tải một cách chân thực nhất qau tác hại của những việc làm vô ý gây ô nhiễm môi trường. Trẻ thấy được: môi trường xung quanh mình đang ngày một ô nhiễm, các chất thải của các nhà máy xí nghiệp, những dòng sông trở thành những dòng sông rác, màu của nước chỉ còn là màu đen, động vật quý hiếm đang bị săn bắt nhằm mục đích phục vụ cho nhu cầu của con người…, ảnh hưởng của môi trường với biến đổi khí hậu: hạn hán, lũ lụt, hành động của con người đối với môi trường…

Tôi đặt những câu hỏi cho trẻ: Nếu môi trường luôn trong lành, sạch, đẹp thì sẽ như thế nào? Môi trường bị ô nhiễm là do đâu? Muốn bảo vệ môi trường thì phải làm gì? Bảo vệ môi trường có lợi ích gì?…Thông qua những câu hỏi gợi mở và những hình ảnh về môi trường được thường xuyên truyền tải tới trẻ, trẻ Đối với trẻ mầm non, việc bảo vệ môi trường thể hiện qua những hành động: không vứt rác ra lớp, sân trường, bỏ rác vào thùng, không vẽ bậy lên bàn, ghế, tường,… thường xuyên dọn vệ sinh: tưới nước cho cây, không dẫm, ngắt hoa, nhắc nhở các bạn phải có ý thức giữ gìn vệ sinh trường, lớp……

Trong giờ hoạt động ngoài trời, tôi cung cấp cho trẻ nhiều kiến thức, kĩ năng và hình thành cơ sở ban đầu trong việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ. Cho trẻ nhặt rác bỏ vào thùng, nhổ cỏ, tưới nước cho cây hoa trước lớp, biết cách phân loại rác, nhặt riêng các loại rác có thể tái sử dụng để làm đồ chơi trong lớp (vỏ hộp sữa chua,…). Ngoài ra trẻ còn được hướng dẫn cách bảo vệ nguồn nước, tiết kiệm nước, chăm sóc cây và hoa trong sân trường. Những hoạt động này có tác dụng rất lớn vì trẻ được tự học và trải nghiệm một cách tự nhiên. Qua đó giáo dục trẻ giữ gìn vệ sinh trường lớp, hình thành ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ.

        Ví dụ: Trong giờ đón trẻ, yêu cầu trẻ cất dép, cặp vào đúng nơi quy định, khi trẻ làm đúng tôi động viên trẻ kịp thời để trẻ khác nghe thấy cũng làm theo, nếu trẻ có hành vi không đúng tôi nhẹ nhàng nhắc nhở và yêu cầu trẻ cất đúng nơi quy định.

        Trong những buổi nêu gương như vậy đã giúp trẻ làm tốt  hơn những công việc hàng ngày trẻ lao động giúp cô. Tôi đã tuyên dương, khích lệ trẻ kịp thời, thường xuyên cho trẻ kể những việc làm tốt mà trẻ đã làm trong ngày và được cắm cờ, trong đó tôi rất chú trọng đến vấn đề giáo dục bảo vệ môi trường bằng cách tuyên dương, khen ngợi những trẻ đã làm giúp cô như nhặt lá rụng, quét lớp, cất gối, cất chiếu, tiết kiệm nước khi  rửa tay, rửa chân… trẻ được khen sẽ càng cố gắng, trẻ khác học tập bạn cùng nhau bảo vệ môi trường.

Giải pháp 2: Tạo môi trường thân thiện để rèn luyện cho trẻ.

          Ở các góc hoạt động trong lớp, tôi bố trí nhiều góc mở cho trẻ hoạt động. Mỗi kệ, góc đều trang trí đẹp, hấp dẫn trẻ, tạo cảm giác thích thú và dạy trẻ biết sắp xếp đồ chơi gọn gàng.

– Ví dụ : Ở góc bé với môi trường, tôi chuẩn bị những tranh vẽ diễn tả hành động đúng và sai về bảo vệ môi trường, trẻ chọn những tranh miêu tả hành động đúng để tô màu và bỏ vào túi có hình vuông màu xanh, tranh miêu tả hành động sai để vào túi có hình tròn màu đỏ. Qua đó trẻ sẽ phân biệt được những hành động nào nên và không nên làm với môi trường xung quanh.

– Ví dụ: Ở góc tạo hình, tôi cho trẻ sưu tầm những tranh ảnh đẹp về quê hương, đất nước. Bên cạnh đó là những hình ảnh về môi trường bị ô nhiễm làm thành quyển album để trẻ nhận thấy sự khác biệt giữa các bức tranh. Qua đó giáo dục trẻ biết yêu quý, giữ gìn những cảnh đẹp của quê hương, đất nước. Trẻ biết làm những việc liên quan đến bảo vệ môi trường ngay tại trường học, tại nhà bằng những công việc cụ thể, gần gũi như bỏ rác đúng nơi quy định, chăm sóc cây hoa và nhắc nhở các bạn cùng thực hiện.

Ngoài ra, tôi còn xây dựng góc tuyên truyền với nhiều nội dung phong phú, hấp dẫn. Sưu tầm tranh ảnh đẹp kèm theo những bài thơ, câu chuyện hay, nội dung phù hợp với hình ảnh để thu hút sự chú ý của trẻ và cha mẹ học sinh.

Như vậy, việc tạo môi trường thân thiện giúp lôi cuốn được trẻ tham gia một cách tích cực vào các hoạt động, từ đó góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho trẻ.

Giải pháp 3: Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường qua những nội quy đơn giản, gần gũi với trẻ.

Để kích thích sự khám phá tìm tòi của trẻ, tôi luôn tạo cho trẻ môi trường lớp học sạch đẹp, thân thiện, trang trí các nội dung theo chủ đề. Ở các góc chơi của lớp tôi thường gắn những nội quy nho nhỏ giúp trẻ thực hiện đúng nội quy của từng góc chơi, biết sắp xếp đồ chơi đúng vị trí từ đó hình thành cho trẻ thói quen lao động tự phục vụ. Ở nhà vệ sinh hay ở khu vực rửa tay tôi cũng dán những ký hiệu giúp trẻ nhận biết nhà vệ sinh nam, nữ, biết rửa tay sau khi đi vệ sinh xong, biết tiết kiệm nước trong sinh hoạt hàng ngày.

 Trước và sau lớp học tôi để thùng rác cho trẻ bỏ rác đúng nơi quy định và phân loại rác thải hàng ngày ở trường.

– Thùng 1: Đựng các loại rác thải có thể tái sử dụng như: chai nhựa, su su, hộp xúc xích,…

– Thùng 2: Đựng các loại rác không thể tái sử dụng như: bọc ni long, ống hút, vỏ kẹo, vỏ hộp sữa,…

Việc phân loại rác thải cũng là một trong những việc làm cần thiết, góp phần bảo vệ môi trường sống của chúng ta.

          Giải pháp 4: Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua hoạt động học

Trẻ được tham gia nhiều vào các hoạt động khác nhau:  khám phá khoa học, âm nhạc, làm quen tác phẩm văn học, tạo hình…mỗi hoạt động trên đều có những đặc trưng riêng và có ưu thế khác nhau như: trẻ quan sát, đàm thoại, thực hành trải nghiệm, thí nghiệm, chơi các trò chơi,…để trẻ nhận ra đư­ợc những việc làm tốt, không tốt, những hành động đúng –  hành động không đúng kích thích trẻ suy nghĩ, bộc lộ tình cảm, có thái độ phù hợp với môi trư­ờng trong và ngoài lớp học.

Tôi cung cấp cho trẻ kiến thức về các khu vực trong trường, các khu vệ sinh, nơi bỏ rác, vứt rác; giáo dục trẻ có hành vi và thói quen tốt khi đến trường. Nhận biết ký hiệu thông thường: nhà vệ sinh nam, nữ, thùng đựng rác…giáo dục trẻ có ý thức giữ gìn vệ sinh trường lớp sạch sẽ, không hái hoa bẻ cành cây xung quanh trường lớp, biết chăm sóc, bảo vệ cây xanh. Nhà ở, sân vườn không được quét dọn, đồ dùng đồ chơi không được lau chùi và sắp xếp gọn gàng, bụi bẩn và trẻ biết tác hại của môi trường bẩn đối với con người. Từ đó, trẻ biết quý trọng giữ gìn đồ dùng trong gia đình, cất đồ dùng, đồ chơi đúng chỗ, bỏ rác đúng nơi quy định, không khạc nhổ bừa bãi…, giúp đỡ bố mẹ những công việc vừa sức giúp môi trường sống của gia đình xanh, sạch đẹp như: quét nhà, tưới cây, cất dọn đồ chơi, quần áo gọn gàng…Trẻ chú ý quan sát những việc làm của người lớn: Khi ra khỏi nhà phải tắt thiết bị điện, nước khi không sử dụng, trẻ có thái độ không đồng tình với người không biết tiết kiệm điện nước, như: mách bố, mẹ, ông bà khi thấy anh, chị hoặc em đang nghịch nước, khóa nước giúp ông bà, bố mẹ khi thấy nước đầy, tắt đèn, quạt trước khi ra khỏi phòng…

        Tôi giáo dục trẻ biết quá trình phát triển của cây ích lợi của cây xanh với môi trường sống và biết chặt phá rừng bừa bãi làm cho môi trường ô nhiễm, thiên tai xảy ra nhiều và nghiêm trọng ảnh hưởng tới đời sống của con người. Để trẻ thêm yêu thiên nhiên, gần gũi với thiên nhiên, tôi thường tổ chức cho trẻ tạo hình các con vật từ lá cây khô, các vật liệu phế thải qua đó còn giúp trẻ biết tận dụng những nguyên vật liệu có sẳn từ môi trường và phát huy tính sáng tạo của mình để làm ra những sản phẩm mà trẻ yêu thích.

         Ví dụ: Tổ chức cho trẻ quan sát “Sự phát triển của cây”. Cây cần gì để sống (đất, nước, không khí, ánh sáng). Qua đó cung cấp cho trẻ biết tác dụng của các yếu tố môi trường đối với động vật, thực vật cần thiết của chúng với con vật, thực vật và giáo dục trẻ có ý thức bảo vệ môi trường.

Giúp trẻ biết về các hiện tượng tự nhiên: gió, mây, mưa, sấm chớp, sét, lũ lụt, núi lửa…. và trẻ biết được nguyên nhân của các hiện tượng như: Bão, lũ, cháy rừng, sạt lỡ đất … là do con người chặt phá rừng trái phép, do trái đất bị ô nhiễm nghiêm trọng và hậu quả con người phải gánh chịu. Cho trẻ phân biệt hành vi đúng, sai thông qua một số hình ảnh, video để trẻ nhận thức được việc nên làm và không nên làm, đồng thời giúp trẻ biết được trách nhiệm của mình đối với thiên nhiên, đối với môi trường.

Giải pháp 5:  Giáo dục trẻ bảo vệ môi trường thông qua việc sử dụng nguyên vật liệu mở, nguyên vật liệu tái chế.

Hàng ngày, do nhu cầu sinh hoạt mà một lượng lớn rác thải đã thải ra môi trường đây chính là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường trầm trọng. Vì vậy, việc thu gom lại các phế liệu để tái chế, sử dụng trở lại phục vụ cho cuộc sống không những góp phần vào việc bảo vệ môi trường mà còn tạo ra được những món đồ chơi độc đáo, đẹp, có ý nghĩa giáo dục toàn diện nhân cách cho trẻ mầm non.

Tôi lựa chọn những nguyên vật liệu trong cuộc sống sinh hoạt đảm bảo an toàn vệ sinh tuyệt đối cho trẻ: hộp bánh kẹo, vỏ hộp sữa, bìa cat tong, chai lọ nhựa, sách báo cũ… vì vậy mà giảm được chi phí và lượng rác thải trong nhà trường và môi trường. Sưu tầm thêm các mẫu đồ chơi trên mạng internet, sách báo, hội thi đồ dùng đồ chơi các cấp phù hợp với từng chủ đề từng loại nguyên vật liệu hướng dẫn trẻ làm thành những đồ dùng đồ chơi cho trẻ chơi tại lớp. Là đồ dùng đồ chơi tự tạo do đó tạo sự hứng thú cho trẻ khi được khám phá các loại nguyên vật liệu đó và tự tay mình làm những món đồ chơi mình thích. Tôi cho rằng làm tốt công tác này thì hiệu quả giờ học được tăng cao. 

Giải pháp 6: Tuyên truyền và phối hợp với phụ huynh trong việc giáo dục bảo vệ môi trường cho trẻ.

Phụ huynh là nguồn động viên khích lệ và luôn sát cánh bên nhà trường bởi vì không những phụ huynh rèn nề nếp cho trẻ mà còn tuyên truyền cho các bậc phụ huynh khác cùng ý thức để bảo vệ môi trường và nhiệt tình ủng hộ các phong trào của trường lớp. Tôi đã tích cực tuyên truyền với phụ huynh về sự ô nhiễm môi trường của địa phương hiện nay bằng cách:

– Trưng bày các góc chơi, sản phẩm của trẻ để giới thiệu với phụ huynh.

– Qua buổi đón trả trẻ nhắc nhở phụ huynh thường xuyên giáo dục trẻ bảo vệ môi trường. Nhắc nhở phụ huynh để xe đúng khu vực cho phép.

– Lồng vào các buổi họp phụ huynh trao đổi về tầm quan trọng của việc giáo dục bảo vệ môi trường.

– Góc tranh ảnh ngoài cửa lớp học về các khu ô nhiễm môi trường, khu rác thải chưa được xử lý, những cánh đồng lạm dụng thuốc trừ sâu,…